Kananaskis’ten Belém’e: Yangın Yönetiminde Küresel Dayanışma

İklim değişikliğinin etkileri giderek artarken, dünyanın birçok bölgesinde orman yangınlarının sıklığı, şiddeti ve öngörülemezliği tehlikeli bir biçimde yükseliyor.
Bu yangınlar yalnızca ormanları yok etmekle kalmıyor;

• Sera gazı emisyonlarını artırıyor,

• Biyoçeşitliliği tehdit ediyor,

• Gıda ve su güvenliğini zedeliyor,

• İnsan sağlığını riske atıyor.

Son yıllarda yaşanan büyük yangınlar, ulusal kapasitelerin yetersiz kaldığını ortaya koydu ve küresel düzeyde iş birliğinin aciliyetini net bir şekilde gösterdi.

Küresel Yangın Yönetiminde Uluslararası İş Birliği

Orman yangınları, küresel bir tehdit haline geldiği için mücadele de küresel iş birliği gerektiriyor.
Uzun yıllardır bu alanda farklı platformlarda çalışmalar yürütülüyor. Örneğin, Global Fire Monitoring Center (GFMC) bu alandaki öncü yapılardan biri olarak dikkat çekiyor:
https://gfmc.online/

Son yıllarda ise ülkeler ve Birleşmiş Milletler düzeyinde yangın yönetimine yönelik girişimler hız kazandı. İşte bu sürecin kilometre taşları:

1. Uluslararası Peyzaj Yangını Yönetişim Çerçevesi – 2023, Portekiz

2023 yılında Portekiz’in Porto şehrinde düzenlenen 8. Uluslararası Orman Yangınları Konferansı (IWFC-8) sırasında,
“Towards the Development of an International Landscape Fire Governance Framework” başlıklı belge kabul edildi.

Belgeye bu bağlantıdan ulaşmak mümkün.
https://www.sgifr.gov.pt/documents/196633/1827400/IWFC-8-Statement-19-May-2023.pdf

2. Global Fire Management Hub – 2023

2023 yılında FAO (BM Gıda ve Tarım Örgütü) ve ortakları tarafından kurulan Global Fire Management Hub,

• Uluslararası bilgi paylaşımı,

• Teknik destek,

• Kapasite geliştirme
  alanlarında çalışan ilk küresel yangın yönetimi platformu oldu.

Amaç, ülkelerin deneyimlerini paylaşmasını ve Entegre Yangın Yönetimi (Integrated Fire Management – IFM) stratejilerinin yaygınlaşmasını sağlamak.

Daha fazla bilgi için:
https://www.fao.org/forestry/firemanagement/en

3. BM Orman Forumu’nun (UNFF) Desteği – 2024

2024 yılında BM Orman Forumu (UNFF), Portekiz’de kabul edilen belgeyi resmi olarak desteklediğini açıkladı.

Detay bilgi için:
https://docs.un.org/en/E/2024/42?fbclid=IwY2xjawM8UG1leHRuA2FlbQIxMABicmlkETFFekhzYWwzRXNxWWhSaVJsAR6Sa6lkAWcpfUU_B14PLTXHZm5OBzEP_tS1-rR1YX3dAt8jJxrk2hCQ1hu_jw_aem_3jwUkF9o8XhGZ6G3pK8ZaQ

4. Kananaskis Wildfire Charter – 2025 İlkbahar

2025 yılında, Kanada’nın G7 Başkanlığı sırasında Kananaskis Wildfire Charter kabul edildi.
Bu belge, aşırı orman yangınlarıyla mücadelede küresel kapasiteyi artırmaya yönelik ilk yüksek düzey siyasi taahhüt olma özelliğini taşıyor.

Charter, yangın döngüsünün tüm aşamalarında ülkeler arası iş birliği çağrısı yapıyor:

• Önleme

• Hazırlık

• Müdahale

• İyileştirme

• Restorasyon

Belgenin tam metni:
https://g7.canada.ca/en/news-and-media/news/kananaskis-wildfire-charter/

5. COP30 ve Belém – 10-21 Kasım 2025

Brezilya, 10-21 Kasım 2025 tarihlerinde Belém kentinde düzenlenecek COP30 İklim Zirvesinin ev sahibi olacak.

Resmi web sitesi:
https://unfccc.int/cop30

Bu zirvede, yangın yönetimini küresel iklim diplomasisinin en üst gündem maddesi haline getirmek amacıyla “Call to Action on Integrated Fire Management and Wildfire Resilience” (Entegre Yangın Yönetimi ve Yangın Dirençliliği için Eylem Çağrısı) belgesi tanıtılacak.

Call to Action: COP30’un Amiral Gemisi Belgesi

Brezilya’nın hazırladığı Call to Action belgesi, yangın yönetiminde önleyici, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir küresel yaklaşım oluşturmayı hedefliyor.
Belge, şu stratejik taahhütleri içeriyor:

1. Paradigma Değişimi:
   Müdahale odaklı politikalar yerine önleme ve hazırlık odaklı stratejilere geçiş.

2. Uluslararası İş Birliği:
   Teknoloji, veri ve kaynak paylaşımının güçlendirilmesi,
   Ortak protokollerle acil durum koordinasyonu sağlanması.

3. Yerel Toplulukların Güçlendirilmesi:
   Yerli halklar ve kırsal toplulukların yangın yönetiminde aktif rol almasının teşvik edilmesi.

4. Erken Uyarı ve Veri Sistemleri:
   Bilimsel risk izleme ve ülkeler arası uyumlu veri sistemlerinin kurulması.

5. Kapasite Geliştirme:
   Eğitim ve teknik insan kaynağına yatırım yapılması.

6. Uzun Vadeli Finansman:
   Yangın dayanıklılığını kalkınma planlarına entegre etmek ve yenilikçi finans mekanizmaları oluşturmak.

7. Yangın Sonrası Restorasyon:
   Ekosistemlerin ve toplumsal yapının yangın sonrası yeniden canlandırılması.

8. Küresel Mekanizmaların Güçlendirilmesi:
   Global Fire Management Hub ve bölgesel ağların desteklenmesi.

Bu belge, COP30’da kabul edilmesi halinde, yangın yönetimi alanında küresel eylemin çerçevesini belirleyecek.

22 Eylül 2025: BM Genel Kurulu Haftasında Kritik Toplantı

COP30 öncesi en kritik hazırlık toplantılarından biri,
22 Eylül 2025’te New York’ta, BM Genel Kurulu Haftası sırasında düzenlenecek.

Etkinlik, “From Kananaskis to Belém – Advancing International Cooperation on Wildfires in a Changing Climate” başlığını taşıyor ve iki bölümden oluşuyor.

1. Açık Oturum (14:00 – 14:30 EDT)

• Brezilya, Kanada, FAO ve COP30 Başkanlığı temsilcileri konuşacak.

• Canlı yayın yapılacak.

• Öne çıkan konuşmacılar:

  • Ana Toni – COP30 CEO’su

  • Cindy Termorshuizen – Kanada G7 Zirvesi Sherpa’sı

  • Kaveh Zahedi – FAO İklim Değişikliği Ofisi Direktörü

2. Kapalı Çalışma Oturumu (14:30 – 15:30 EDT)

• Ülkeler arası yuvarlak masa toplantısı düzenlenecek.

• Call to Action taslağı üzerinde görüşmeler yapılacak.

• COP30 öncesi koordinasyon ve sonraki adımlar planlanacak.

Türkiye saatiyle toplantı: 21:00 – 22:30

Türkiye İçin Önemi

Türkiye, Akdeniz Havzası ülkesi olarak orman yangınları açısından yüksek riskli bir bölgede yer alıyor.
Bu nedenle COP30 süreci ve Call to Action belgesi, ülkemiz için önemli fırsatlar sunuyor:

• 20-22 Ekim 2025: İstanbul’da, UNFF iş birliğiyle Uluslararası Orman Yangınları Konferansı (IFIW) düzenlenecek.
  Bu konferans, Türkiye’nin uluslararası katkısını artırması için önemli bir fırsat.
  Daha fazla bilgi:
  https://www.ifiw.com.tr/

• FAO ile yürütülen “Strengthening Collaboration between FAO and MAF” projesi kapsamında,
  International Forestry Training Centre üzerinden eğitim ve kapasite geliştirme imkanları güçlendiriliyor.
  Proje detayları:
  https://www.fao.org/in-action/fao-turkey-partnership/projects/project-detail/en/c/1492114/

Türkiye’nin bu süreçte aktif yer alması, hem teknoloji ve bilgi paylaşımı açısından hem de uluslararası politikaların şekillenmesine katkı sunmak açısından kritik.

Zaman Çizelgesi

Sonuç

Küresel yangın yönetimi, iklim değişikliğinin yarattığı en büyük sınavlardan biri haline geldi.

• Kananaskis’te başlatılan siyasi iş birliği,

• Belém’de COP30 ile somut adımlara dönüşecek.

Türkiye dahil tüm ülkeler için bu süreç, orman yangınlarıyla mücadelede ortak bir vizyon ve dayanışma inşa etmek adına tarihi bir fırsat sunuyor.

Yangınlar sınır tanımaz; mücadele de sınırların ötesinde olmalıdır.